Midye haram mı? Kalamar ve karides gibi deniz ürünleri yemek günah mı? Mezhebe göre...

Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu Başkanı Prof. Dr. Abdurrahman Haçkalı, dinimizin maneviyatımızı ya da maddiyatımızı etkileyip hasar bırakacak şeyleri yasakladığını ve faydalı olanları da helal kıldığından bahsetti.

Toplum içerisinde kalamar, midye, ıstakoz ve yengeç gibi bazı deniz ürünlerinin tüketiminin caiz olup olmadığı yönünde bazı farklı görüşler vardır. Dini kaynaklarda belirtilenlere göre Midye, istiridye gibi deniz hayvanları Şâfiî, Mâlikî ve Hanbeli mezheplerinde caiz yani yenebilir iken, Hanefî mezhebine göre caiz değil dolayısıyla da tüketilememektedir. Hanefi mezhebinde dinen yasak yiyecekler arasında görülen midye, istiridyenin balık haricindeki deniz ürünlerini haram saymasının nedeni, bu gibi hayvanların yenen bölgelerin çirkin ve pis sayılmasından kaynaklanmaktadır.

HANEFİ MEZHEBİNE GÖRE MİDYE NEDEN HARAM?

Bu mezhebe göre balık suretinde olmayan deniz hayvanlarının etlerini tüketmek haramdır. Devamlı suda yaşayan hayvanların her çeşit balık eti tüketilebilir.

(Kalkan balığı, sazan balığı, yunus balığı, yılan balığı) Ancak, diğer su hayvanlarını tüketmek uygun değildir. (Midye, istiridye, istakoz ve yengeç)  el-Mezâhibu’l-Erbaa, II/5. Kutsal kitabımız olan Kuran-ı Kerim'de denizden elde edilen besinler helal sayılmıştır. (Mâide, 5/96; Fâtır, 35/12).

Hanefi mezhebinde geçen "deniz hayvanları" ifadesiyle balık türünün kastedildiği, buna bağlı olarak da balık grubuna girmeyen midye, kalamar, yengeç, ıstakoz, karides gibi deniz hayvanlarının helal olmadığı görüşü benimsenmiştir (Kâsânî, Bedâi', V, 35).

BALIK HARİÇ DENİZ ÜRÜNLERİNİN HARAM SAYILMASININ HÜKÜMLERİ:

“Kendiliğinden ölen hayvanlar size haram kılındı.” (Maide, 5/3),

“Onlar ki yanlarındaki Tevrat ve İncil’de vasıfları yazılı o ümmî Peygambere tâbi olurlar. O Peygamber ki kendilerine meşrû şeyleri emreder, kötülükleri yasaklar, kendilerine güzel ve hoş şeyleri mübah, murdar şeyleri ise haram kılar.” (A'raf, 7/157)

MEZHEPLERE GÖRE DENİZ ÜRÜNLERİ...

Alimlere göre balık türlerinin helal sayıldığı ve Hanefi alimlerde balık dışındaki ürünlerin haram sayıldığını belirten Haçkalı, şu açıklamada bulundu:

"Maliki, Şafii ve Hanbeli alimleri ise Maide Suresi'nin 96. ayetindeki 'deniz avı' ifadesinin kapsamlı oluşunu ve Hazreti Peygamber'in 'Denizin suyu temiz, ölüsü helaldir.' ifadesine dayanarak, deniz ürünlerinin yenilmesi hususunda oldukça geniş bir yaklaşım ortaya koymuşlardır. Maliki ve Hanbeli alimlere göre, deniz hayvanları prensip olarak helaldir. Ancak timsah gibi yırtıcı hayvanlar helal değildir. Şafii mezhebinde ise aslen suda yaşadığı halde karada da yaşayabilen kurbağa, yengeç, kaplumbağa ve su yılanı gibi hayvanlar habis ve zararlı oldukları için helal değildir. Bunların dışında kalan midye, kalamar, ıstakoz, karides gibi deniz ürünlerinin yenmesi ise helaldir.

Haçkalı, sözlerine şunları da ekledi: "Görüldüğü gibi Kur'an ve sünnette yenilmeyecek olan hayvanlar ile ilgili bir liste verilme yönüne gidilmemiş, domuz gibi ismi belirtilerek yasaklananların yanında diğer hayvanlar için ilke ve ölçüler konulmakla yetinilmiştir. Bu nedenle yenmesinin haram olduğu hususunda ittifak edilen hayvanlar oldukça sınırlıdır. Ayrıca sağlığa zararlı maddelerin tüketilmemesi İslam'ın genel ilkelerinden kabul edilmiştir. Bunun dışında, hakkında açık hüküm bulunmayan maddelerin hükmü hususunda alimler, yukarıda verildiği gibi, ihtilaf etmişlerdir. Aslında bu tür ihtilaflar meselelerin daha iyi anlaşılmasına katkı sunduğu gibi mükellefler için uygulamada kolaylık da sağlamaktadır. Bu bağlamda alimlerin çoğuna göre, belirtilen şekliyle, deniz ürünlerinin üretimi ve tüketiminin helal olduğu söylenebilir."